سینمای تایوان در یک سکانس/ ببری که خیز برداشت

خبرگزاری مهر - گروه هنر: تا پیش از سال ۱۹۴۵ و جنگ جهانی دوم سینمای تایوان در دل سینمای ژاپن به حساب می آمد و پس از پایان جنگ جهانی دوم و پایان یافتن حکومت ژاپن، سینمای تایوان که متاثر از سینمای ژاپن شکل گرفته بود از بین رفت. از نظر دولت و تاریخ‌دان ها سینمای تایوان پس از سال ۱۹۴۵ در امتداد سینمای چین قرار می گیرد اما ناسیونالیست ها با این عقیده مخالف هستند.

تاریخ سینمای تایوان به سال ۱۸۹۷ برمی گردد به دورانی که نمایش تصاویر متحرک با وسیله ای به نام موتواسکوپ در خیمه ای در غرب دروازه تایپه با استقبال خوبی روبه رو شده بود. پس از موتواسکوپ اختراع توماس ادیسون؛ ویتاسکوپ (۱۸۹۹) و سینماتوگراف برادران لومیر در سال ۱۹۰۰ وارد تایوان شد. دلیل دیر وارد شدن این ابزارها به تایوان شرایط نابسامان تایوان و کم بودن جمعیت ژاپتی ها در اوایل حکومت ژاپنی ها در این منطقه بود. علی رغم استقبال از نمایش تصاویر متحرک اختراع ادیسون و لومیر به عنوان دستاوردهای علمی در تایوان تبلیغ شدند.

به نقل از کتاب تاریخ سینما و دایره المعارف سینمای تایوان نوشته داو مینگ لی، در ماه دسامبر ۱۸۹۹ ویتاسکوپ به تایوان وارد شد. «جنگ اسپانیا آمریکا» و فیلم های دیگری به مدت ده روز در سالن نمایشی در مرکز تایپه برای  ژاپنی‌ها به نمایش گذاشته شد. سینماتوگراف روز بیست و یکم ژوئن سال ۱۹۰۰ به طور رسمی در تایوان رونمایی شد. محل رونمایی در کراس تیه تر در تایپه بود. صاحب رستوران تاجری به نام اوشیما پوتایچی بود. تا سال ۱۹۱۰ هیچ تماشاخانه مخصوص نمایش فیلم ها وجود نداشت. کسانی که نمایش دهنده فیلم بودند پروژکتورهای سیار داشتند. معمولا نمایش فیلم ها در چادرها یا استیج های مقابل معابد بودایی بود. فیلم ها معمولا کمدی بکوب بکوب، تئاتری و افسانه ای کوتاه بودند.

نخستین چهره مهم سینمای تایوان «تاکاماتسو تویوجیرو» نام دارد. این ژاپنی در سال ۱۹۰۱به دعوت نخست وزیر ایتو هیروبومی برای نمایش فیلم به تایوان آمد تا ژاپنی های مهاجر و مردم بومی را سرگرم کند. او رابطه خوبی با  حاکمان تایوان به هم زد. در سال ۱۹۰۷ دولت به او ماموریت داد تا مستندی درباره وضعیت مردم تحت حکومت ژاپن بسازد. نام این فیلم «معرفی شرایط فعلی در تایوان» (Taiwan jikkyo shokai) است و نخستین فیلم تاریخ سینمای تایوان در نظر گرفته می شود. این فیلم در ۱۹۰۷ در نمایشگاه صنعتی میجی در توکیو نمایش داده شد. موفقیت فیلم سبب شد تا تاکاما تسو همراه خانواده برای زندگی به تایوان بیایید.

در بیست سال نخست حکمرانی ژاپنی ها بر تایوان او تنها تهیه کننده سینما بود. کم کم تاکاماتسو کسب و کار سینما را رونق داد و گسترده کرد، گروه هایی را از ژاپن برای نمایش فیلم به تایوان آورد، با کمپانی های آمریکایی اروپایی و ژاپنی برای نمایش فیلم های شان در تایوان قرارداد بست. تاکاماتسو مدیریت بلد نبود و پس از مدتی امپراطوری که ساخته بود به دلیل قرض ها فرو ریخت.

سینمای تایوان ۱۹۰۱-۱۹۷۰

از سال ۱۹۰۱ تا ۱۹۳۷ سینمای تایوان تحت تاثیر ژاپن بود. در این دوران بسیاری از سنت های فیلمسازی ژاپن مورد استفاده کارگردان های تایوانی قرار می گرفت. به عنوان مثال استفاده از «بنشی» (راوی فیلم های صامت) که در ژاپن مرسوم بود در تایوان هم استفاده می شد. از فیلم های مهم این دوران می توان به چشمان بودا (۱۹۲۲)، تقصیر کی بود (۱۹۲۵) اشاره کرد.

جنگ چین و ژاپن در سال ۱۹۳۷ صنعت سینما را از رونق انداخت. تا روی کار آمدن دولت ملی کومینتانگ در سال ۱۹۴۵ عملا فیلمی در تایوان تولید نشد.

سینمای تایوان پس از ۱۹۴۹ رونق گرفت. در دورانی که جنگ های داخلی چین باعث شد که فیلمسازان چینیِ ناسیونالیست به تایوان مهاجرت کنند. در این دوران بیشتر فیلم ها به زبان ماندارین بود. ابتدا دولت تولید فیلم های به گویش ماندارین را ممنوع اعلام کرده بود اما بعدها دولت، ماندارین را زبان رسمی کشور اعلام کرد و استفاده از زبان‌های دیگر تحت کنترل قرار گرفت و از همین رو رفته رفته تولید فیلم ها به گویش های مختلف متوقف شد.

سال های ۱۹۶۰ آغاز مدرن شدن سریع تایوان است. دولت توجه زیادی به اقتصاد و توسعه صنعتی داشت و در سال ۱۹۶۳ شرکت مرکزی تصویر متحرک (CMPC) ملودرام های واقع گرایانه تولید می کرد. در این دوران فیلم های سنتی کونگ فو و ملودرام های رمانتیک خیلی محبوب بودند. نویسنده ای به نام کیونگ یائو برای کارگردانی کتاب های رمانتیک محبوب خود به شدت شهرت داشت.

موج نوی سینمای تایوان (۱۹۸۲)

در این سال ها شبکه خانگی رونق داشت. همچنین صنعت سینمای تایوان با تهدید جدی نمایش فیلم های هنک کنگی روبه رو بود. به همین دلیل (CMPC) به حمایت از فیلمسازان جوان و با استعداد برخاست و در سال ۱۹۸۲ چهار کارگردان جوان را معرفی کرد: ادوارد یانگ، تائو دی-شین، کی ای-ژنگ و ژآنگ یی. آنها به پیشگامان موج نوی سینمای تایوان شهرت دارند.

بر خلاف فیلم های ملودرام و اکشن کونگ فویی، فیلم های موج نو واقع گرا و توام با تصاویر همدلی برانگیز از زندگی روزمره بود. این فیلم ها می کوشیدند داستان های تیزهوشانه ای از زندگی مردم چه در شهر یا روستا به تصویر درآورند. به همین علت این آثار بیشتر با جنبش نئورئالیسم سینمای ایتالیا مقایسه می شوند. تاکید بر واقع گرایی با تکنیک هایی خلاقانه ای در روایت  همراه شده بود. به دلیل صداقت در تصویر زندگی روزمره فیلم های موج نو مسایل مهم روز اجتماع را مطرح می کرد. به عنوان مثال «شهر غم» ساخته هو هشیائو-هشین کشمکش های میان تایوانی ها و دولت ناسیونالیست چین را نشان می دهد. داستان تایپه (ادوارد یانگ، ۱۹۸۵) از اختلاف ارزش ها و مادی گرای مدرن در میان جوانان می گوید.

موج نوی دوم (۱۹۹۰)

موج نوی سال های ۱۹۸۰ در سال های بعدی به گرایشی تبدیل شد که به موج نوی دوم شهرت دارد و فیلم های این دوره در عرصه بین المللی شهرت بیشتری کسب کردند. برای مثال vive l’amour ساخته تسای مینگ لیانگ از جشنواره فیلم ونیز در سال ۱۹۹۴ برنده جایزه شیر طلایی شد. این فیلم انزوا، نومیدی و عشق های جوانانی را در آپارتمان های شهر تایپه نمایش می‌دهد. سرزمین شکوفه های هلو ( ۱۹۹۲، استن لی) یک کمدی تراژدی درباره دو گروه بازیگر است که برای دو نمایشنامه تمرین می کنند. این فیلم برنده جوایزی از جشنواره توکیو و برلین شد.

 آنگ لی

آنگ لی یکی از مهم ترین چهره های موج نوی دوم سینمای تایوان است. فیلم های اولیه او مانند دست های قدرت (۱۹۹۲)، مهمانی ازدواج (۱۹۹۳) بخور، بنوش، زن، مرد (۱۹۹۴) به تنش های فرهنگی بسیاری از خانواده های مدرن می پرداخت. «ببر خیزان، اژدهای پنهان» (۲۰۰۰) از فیلم های مهم آنگ لی است. این فیلم در مراسم اسکار نیز برنده جایزه بهترین فیلم خارجی زبان شد. البته «ببر خیزان، اژدهای پنهان» در سنت فیلم های موج نوی تایوان به شمار نمی رود. آنگ لی در هالیوود نیز چهره بسیار مطرحی است. او در سال های اخیر در هالیوود فیلم می سازد که کوهستان بروکبک و زندگی پی از جمله آنها است.

تسای مینگ لیانگ دیگر فیلمساز مهم تایوان است و در کارنامه او جوایز ریز و درشتی به چشم می خورد: جایزه خرس نقره‌ای جشنواره برلین در سال‌  ۱۹۹۷ برای رودخانه، جایزه هوگوی طلایی جشنواره شیکاگوی سال ۱۹۹۸ و نامزدی نخل طلای کن برای فیلم حفره و چند جایزه از فدراسیون جهانی منتقدان، جشنواره سه قاره نانت و جشنواره استانبول. این فیلمساز ۵۳ ساله تایوانی در سال ۲۰۰۳ به عنوان یکی از ۴۰ سینماگر برجسته جهان از نگاه روزنامه گاردین انتخاب شد.

سال های ۲۰۰۰

فیلم های تایوانی از منظر فروش از فیلم های غربی و هنگ کنگی جا می‌ماندند. یکی از دلایل این اتفاق استفاده محدود از جلوه های بصری در فیلم ها بود و به همین دلیل در سال های اخیر کارگردان ها بیشتر از جلوه های بصری استفاده می کنند و فروش داخلی فیلم ها نشان می دهد که این تمهید موثر واقع شده است.

یکی از فیلم‌هایی که بازار سینمای تایوان را زیرو رو کرد: تنگه شماره ۷ به کارگردانی تی-شنگ وی است. این فیلم در سال ۲۰۰۸ جایزه بهترین فیلم را از جشنواره اسب طلایی برد. تنگه شماره ۷ آغازگر دوره جدیدی در سینمای تایوان شد. یکی دیگر از فیلم هایی که به رونق سینمای تایوان کمک کرد مونگا به کارگردانی دوز نیو است. این فیلم گنگستری دوران جوانی کارگردان در شهر تایپه در سال های ۱۹۸۰ را روایت می کند. این فیلم با بودجه ۶۰ میلیون دلار (واحد پول تایوان) تهیه و ۳۰۰ میلیون دلار فروخت. مونگا نامزد هشت جایزه ملی شدو از جمله برنده جایزه بهترین بازیگر مرد از جشنواره اسب طلایی شد. قهرمان بازار شب به کارگردانی نلسون یه از دیگر فیلم های پرفروش تایوان در سال های اخیر است.

فیلم های تایوانی در سال های اخیر در رقابت با فیلم های هالیوودی در بازار داخلی موفق بودند.

مهم ترین جشنواره تایوان، جشنواره اسب طلایی در شهر تایپه است که از سال ۱۹۶۲ هر ساله برگزار می شود.

گزارش از ارغوان اشتری